Finlandiya, Eğitimde Neden Dünya Lideri Ülkelerden Biri?

 

Finlandiya’da öğrencilerin akademik başarısının ardındaki faktörler nelerdir?

 

 "İskandinavya yarımadasında 5.387.000 (2011) nüfuslu bir ülke olarak çok uzun yıllar İsveç ve Rus egemenliği altında kalmış, İkinci Dünya Savaşından sonra savaşın ağır bedellerini ödemek uğruna hızla endüstrileşmiş ve dünyanın en zengin ülkeleri arasına girebilmeyi başarmıştır (1).

 

 

Bundan 40 yıl önce eğitim sisteminde köklü bir reforma gitmek zorunda kalan Finlandiya bu süreçte, öğretmenler ve okul yöneticilerinin de katkılarıyla, büyük emekler vererek eğitim sisteminin başarısını bütün dünyaya kanıtladı. Bugün Finlandiya, Türkiye’nin de üyesi olduğu Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından düzenlenmekte olan Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı’nda (PISA) yıllardır ilk sıralarda yer almaktadır.

 Peki, Finlandiya’da öğrencilerin akademik başarısının ardındaki faktörler nelerdir? 

 

Doktora eğitimimi sürdürdüğüm Finlandiya’da yaptığım araştırma ve incelemeler sonucu Finlandiya’nın eğitimde ulaştığı noktanın ne kadar üst düzeyde olduğunu ve ulusal eğitim politikalarının toplum tarafından nasıl benimsendiğini birkaç madde ile özetlemenin önem taşıdığına inanıyorum: 

 

1. Eğitimde fırsat eşitliği: "Eşitlik" kavramı Finlandiya Eğitim Sistemi’nde birinci sırada yer almaktadır. Finlandiya’da yaşayan azınlıklara ve dezavantajlı gruba ait olan öğrencilere ülkenin hangi bölgesinde olursa olsun fırsat eşitliği sunulmaktadır. Eğitim hizmetleri başkent Helsinki’de elçilik mensuplarına yönelik birkaç okul haricinde bütün öğrencilere ücretsizdir. Bunun yanı sıra öğrenciler kendilerini okulda evlerindeki gibi rahat, huzurlu ve güven içerisinde hissetmektedir. Fin okullarının başarısında okul binalarının mimarisinin de öğrenim felsefesini şekillendirmede büyük bir etken olduğu ortaya konulmuştur. Okulda öğrencilerin öğlen yemekleri, kitap ve kırtasiye masrafları da tamamen eğitim bütçesi tarafından karşılanmaktadır.

 

2. Hayat boyu öğreneme felsefesi ve yetişkin eğitimi: Finlandiya’da “yaşam boyu öğrenme ” felsefesine oldukça önem verilmektedir. Öğrenen bir toplum olarak Finlandiya, kalkınmasını ‘beşeri sermayenin gelişmişliğine’ borçludur (3). Eğitimin sadece bireyin niteliğini geliştirmekle kalmayıp, ülkenin kalkınmasında en önemli rolü oynadığı ve iyi eğitimli ebeveynlerin toplumun altyapısını oluşturduğu gerçeği eğitimin hiçbir alanında göz ardı edilmemiştir. Bu amaçla yetişkinlere yönelik mesleki eğitimler, işyerlerine verilen hizmet içi eğitimler, çeşitli sertifika kursları, üniversitelerde düzenlenen yaz okulları, uzaktan eğitim, e-öğrenme, kişisel gelişim kursları ve fiziksel aktivitelere yönelik kurslar ülke genelinde 800 farklı kurum tarafından sağlanmaktadır (4).

 

 

3.Finlandiya’da okul sistemi:

a- Okul Öncesi Eğitim:  Finlandiya’da okul öncesi dönem 0–6 yaş arasını kapsamaktadır. Kreş ve anaokulu eğitimini kapsayan okul öncesi eğitim topluma sunulan sosyal hizmetlerden biridir. Özellikle 5-6 yaş grubunda okul öncesi eğitime devam etme oranı % 98’dir. Okul öncesi eğitimin dört ana boyutunu ‘toplum, çocuklar, ebeveynler ve çalışan personel’ oluşturmaktadır. Fin ön okulları hem bakım hem de eğitim hizmeti sunduğu için çalışan personelin niteliği çok önem taşımaktadır. Okul öncesi eğitimde öğretmen başına düşen çocuk sayısı çocukların bireysel ihtiyaçlarını karşılaması düşünülerek hesaplanmıştır.  Ülkede bu sistem ortalama (0-3) yaş arası 4 çocuğa-1 öğretmen, (3-6) yaş arası 7 çocuğa-1 öğretmen düşecek şekilde planlanmıştır(5).                                    

 

b. Temel Zorunlu Eğitim (1. devre): Finlandiya’da temel eğitime başlama yaşı yedidir. Altı yıl ilköğretim ve üç yıl ortaöğretim olmak üzere zorunlu temel eğitim dokuz yıldan oluşmaktadır. Son üç yıl branş dersleri haricinde, ilk altı yılı kapsayan eğitim-öğrenim sınıf öğretmenleri tarafından verilmektedir. Zorunlu temel eğitiminde sınıf öğretmeninin değişmesine ilk altı yıl sıcak bakılmamaktadır. Özel eğitime ihtiyaç duyan öğrenciler ise sadece özel eğitim gerektiren derslerde sınıftan ayrılırlar, onun dışında öğrencilere kaynaştırma eğitimi uygulanmaktadır. Ortaöğrenime geçişten önce 10. Sınıfta öğrenciler ek bir yıl isteğe bağlı okula devam ederler (7). Bu ek yılda belirli bir eğitim standardının altında kalan öğrenciler eksikliklerini tamamlayıp, kendilerini daha çok geliştirme imkânı bulabilirler. Bunun yanı sıra okul öncesi eğitim dışında eğitim sisteminin bütün kademelerinde öğretmenlerin ‘yüksek lisans’ (tezli) derecesine sahip olması gerekmektedir (6).

 

c. Ortaöğrenim (2. Devre): Temel eğitimden sonra öğrenim süreci 16- 19 yaşlarını kapsar. Bu dönem ‘genel ve mesleki liseler’ olmak üzere ikiye ayrılır. Öğrencilerin yetenek ve yönelimleri doğrultusunda her iki lise türünden birbirine geçişi fark derslerini vermek koşulu ile mümkündür. Sistemde bir diğer ilgi çekici nokta ise ‘meslek liseleri’ arasında bir eşgüdüm olmasıdır. Bütün veriler bir sistemde toplanıp liseler arasında bilgi alışverişi yapılabilmektedir.  Meslek ve genel liselerin bitiminde uygulanan ‘yeterlilik sınavı’ (Finnish Matriculation Exam) öğrencilerin üniversitedeki bölümlerini belirlemekte büyük rol oynar. (6). 

 

Eğitim sistemin en önemli unsurları nelerdir?

 

 

 

1-Finlandiya’da üç resmi dil Fince, İsveççe, Sami dili konuşulmaktadır. Temel eğitim ve ortaöğrenimde (1. ve 2. devre) öğrenciler yabancı dil olarak 3. Sınıftan itibaren İngilizce ile beraber İsveççe’yi de seçmeli dil olarak öğrenirler.

2-Eğitim programı, çekirdek program (core-curriculum), genel hatları ile Ulusal Eğitim Kurulu tarafından (Finnish National Board of Education) belirlenmiştir. Genel hedef ve ders içeriklerini belirleyen bu program her bölgede yerel amaç ve ihtiyaçlar doğrultusunda öğretmenler tarafından şekillendirilmektedir (7). Programda aktif (yaparak-yaşayarak) öğrenmenin yanı sıra teori ve pratiğin içiçe olması ve ihtiyaç duyan her öğrenci için ’yetiştirici-öğrenim’ programı esnekliğinin sağlanabilmesi en önemli kriterdir. Diğer bir dikkat çekici nokta ise  hiçbir öğrencinin öğrenme sürecinin dışına itilmemesi farklı pedogojik yöntemlerle desteklenerek bu sürece dahil edilebilmesidir. Örneğin, sınıfların arka bölümlerinde öğretmenlerin ufak bir ofisi bulunmaktadır. Ders sonrası öğrencilerle kişisel olarak ilgilenmek isteyen öğretmen bu ofisi bireysel görüşmeler için  kullanmaktadır.

3-Alanlarında uzman öğretmenler sınıfta ihtiyaca göre istedikleri pedagojik yöntemi uygulamakta özgürdürler (7).

4-Değerlendirme  kesinlikle ’sonuç’ değil ’süreç’ odaklıdır. Temel eğitimde öğrenciler ’yarıştırmacı’ değil ’destekleyici’ bir anlayış ile değerlendirme raporu almaktadırlar (7). Ortaöğrenim’de ise derslerini tamalayan öğrenciler diplomalarını alırlar.

 

 

d.Yükseköğrenim: Politeknik okullar (uygulamaya yönelik mesleki eğitim) ve lisans derecesi olarak ikiye ayrılmaktadır. Mesleki eğitim iş hayatına yönelik çalışmalar sunarken, üniversitelerin temel misyonu ‘araştırma ve geliştirme’ çalışmaları kapsamında bilgi üretebilen öğrenciler yetiştirmektir. Üniversite eğitimi lisans (3-3,5 yıl), yüksek lisans (2 yıl) ve doktora derecesi (4-5 yıl) olarak devam etmektedir (6).  Üniversite öğrencilerine kira yardımı, öğrenim bursu gibi giderleri karşılamaya yönelik ‘devlet destek kredisi’ verilmektedir. 

 

4. Finlandiya’da öğretmenlik neden yüksek standartlarda bir meslektir?

 

OECD (2012) verilerine göre Finlandiya’da öğretmenlik mesleğine verilen değer ve aynı oranda öğretmen maaşları yüksektir (8). Fin üniversitelerinden ‘öğretmenlik diploması’ alabilmek oldukça disiplin gerektiren bir süreci kapsar. Öğretmen adayları Avrupa Kredi Transfer Sistemine 300-350 (ECTS) krediyi içeren bir programdan pedagojik, teorik, pratik derslerin ardından yüksek lisanslarını tamamlayarak mezun olurlar (6). Öğretmenlik mesleğine müracaat oldukça fazladır ancak başvuran adayların sadece  %10’u bireysel mülakatlar, grup tartışmaları, ders anlatımı,  yetenek ve bilim sınavlarını geçerek eğitim fakültesine öğretmen adayı olarak seçilebilmektedir. 

 

Fin öğretmenler yılda en az bir haftalarını ilgi duydukları bir alanda yurtiçi veya yurtdışında katılabilecekleri mesleki gelişim çalışmalarına ayırmaktadır. Bu çalışmalar yerel olarak belediyeler tarafından finanse edilmektedir.  Hizmet içi eğitim politikası da sistematik olarak eğitim Bakanlığı tarafından desteklenmektedir. Örneğin,  bu sistem 2010 yılında alınan bir kararla daha çok geliştirilmiş, Fin hükümeti öğretmenlerin sürekli mesleki gelişim çalışmalarını sürdürebilmeleri için yılda 27 milyon $’lık bir bütçe ayırmıştır ve bunu 2016 yılına kadar ikiye katlamak gibi bir hedef koyulmuştur. (9).

 

 

Son olarak, Finlandiya’da öğretmenlerin yaptıkları işe en üst düzeyde odaklanabilmesi için okullarda ‘güven, hoşgörü, anlayış, sevecenlik’ temel alınarak bürokrasi minimum düzeyde tutulmuş herkes için ülkenin dört bir yanında huzurlu ve verimli bir çalışma ortamı sağlanmıştır. 

 

*Arzu Eryilmaz, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğretim üyesi, 2013 (aeryilma @ulapland.fi)

___________________________________________________

HYPERLINK "http://tr.wikipedia.org/wiki/Finlandiya"http://tr.wikipedia.org/wiki/Finlandiya

HYPERLINK "http://www.finland.org.tr/Public/default.aspx?contentid=271474&nodeid=37332&culture=tr-TR"http://www.finland.org.tr/Public/default.aspx?contentid=271474&nodeid=37332&culture=tr-TR

Finlandiya'da Egitim ve Ögretmen Yetistirme Sistemi, Çalışma ziyareti raporu, Yrd. Doç. Dr. Abdurrahman Ekinci & Öğr. Gör. Ömer Murat Öter: 10-12 Kasım 2010

HYPERLINK "http://www.oph.fi/english/education/adult_education"http://www.oph.fi/english/education/adult_education

HYPERLINK "http://www.fnfkorea.org/uploads/document/OC39-Heinaemaeki-ECE_in_Finland.pdf"http://www.fnfkorea.org/uploads/document/OC39-Heinaemaeki-ECE_in_Finland.pdf

HYPERLINK "http://kaares.ulapland.fi/home/hkunta/ealssen/exss/Fin_edu.html"http://kaares.ulapland.fi/home/hkunta/ealssen/exss/Fin_edu.html

HYPERLINK "http://www.oph.fi/english/education/basic_education"http://www.oph.fi/english/education/basic_education

HYPERLINK "http://www.oecd-ilibrary.org/education/teachers-salaries_teachsal-table-en"http://www.oecd-ilibrary.org/education/teachers-salaries_teachsal-table-en

HYPERLINK "http://www.ncee.org/programs-affiliates/center-on-international-education-benchmarking/top-performing-countries/finland-overview/finland-teacher-and-principal-quality/"http://www.ncee.org/programs-affiliates/center-on-international-education-benchmarking/top-performing-countries/finland-overview/finland-teacher-and-principal-quality/

PAGE   \* MERGEFORMAT 6

 

 

www.egitimajansi.com